Dziś, w ramach serii spod znaku antologii dramatu przedstawiam Wam Współczesny dramat węgierski. Antologia pod redakcją Patrici Pászt (Księgarnia Akademicka, Kraków 2003), czyli drugie z trzech wydawnictw o tej tematyce. Z wyjątkiem sztuki Pétera Nadása utwory zamieszczone w tym tomie powstały w latach 90., mniej lub bardziej trwale wpisując się w (sceniczną) literaturę tej dekady – pisze o tym tomie wydawca serii Dramat Współczesny. Pełny zarys kulis powstawania antologii znajdziecie tutaj, a recenzję tej publikacji tutaj.
Spis treści:
- Péter Nadás „Spotkanie” (Találkozás), przekład: Jerzy Snopek
- Kornél Hamvai „Miesiąc katów” (Hóhérok hava), przekład: Jolanta Jarmołowicz
- Péter Kárpáti „Każdy: moralitet nowoczesny” (Akárki), przekład: Piotr Kawecki
- György Spiró „Kwartet” (Kvartett), przekład: Jolanta Jarmołowicz
- Ottó Tolnai „Zakręt śmierci” (Könyök kanyar), przekład: Jolanta Jarmołowicz
Oto skrócone noty o autorach i kilka słów na temat opublikowanych dramatów (za hungary.art.pl):
Péter Nádas
Urodzony w 1942 roku, w Budapeszcie. Pisarz. Studiował chemię, fotografię i dziennikarstwo. Od 1961 roku był fotoreporterem pisma “Nők Lapja”, a od 1965 pracował dla pisma “Pest Megyei Hírlap”. Od 1969 roku jest pisarzem niezależnym.
Spotkanie
Nádas pisze tekst dramatyczny, lecz nie ma on nic wspólnego z realistycznie recytowanym tekstem teatralnym. Zamiast pustej, naśladującej prawdziwe życie scenicznej mowy, aktor powoduje, żem do głosu dochodzą jego wewnętrzne relacje całego ciała.
Inną właściwością dramatów pisanych przez Nádas a jest ich muzyczność. Budowa jego dramatu przypomina strukturę dzieła muzycznego. W sztuce pod tytułem “Spotkanie” do samego końca na scenie oprócz dwóch głównych bohaterów znajduje się trzech muzyków. Kompozytor, László Vidovszky, napisał partyturę do tego dzieła na podstawie instrukcji pisarza.
Ottó Tolnai
Urodził się w 1940 roku, w Magyarkanyizsa. Maturę zdawał w gimnazjum węgierskim w Zenta. Potem był studentem wydziału humanistycznego w Újvidék i w Zagrzebiu. W 1963 roku ukazał się pierwszy tomik jego wierszy. Od 1969 roku był redaktorem naczelnym “Új Symposion”. W 1974 rozstał się z pismem i do emerytury pracował w Újvidéki Rádió (Radio w Nowym Sadzie). Był ostatnim przewodniczącym Związku Pisarzy Jugosławii(1989-1990). Obecnie mieszka w Palics.
Zakręt …
“Sztuka Tolnaia nie jest protestem przeciw wojnie. To, co dzieje się w domu pomiędzy dwoma porankami, nie ważne czy jest przedłużeniem snu, czy koszmaru, służy temu, by stwierdzić, czy w całkowitym upadku mogą otworzyć się przejścia pomiędzy prywatnym życiem, a mniejszościowym i historycznym bytem.“
(József Tamás Reményi)
Péter Kárpáti
Dramatopisarz, dramaturg. Urodził się w Budapeszcie w 1961 roku i tam też ukończył Wyższą Szkołę Sztuki Teatralnej i Filmowej na wydziale dramatu.
Dramat p.t.”Każdy” nie tylko tytułem przypomina sztukę o charakterze moralizatorskim, pewne fragmenty tekstu czerpią wzory ze sztuki średniowiecznej. Mimo to, nie ma tu mowy o prostej przeróbce, czy uwspółcześnieniu, lecz o nowych przemyśleniach dotyczących odwiecznego tematu. Początek sztuki jest dość osobliwy: śmierć wzywa bohaterkę, lecz ofiarowuje jej jeszcze kilka godzin, aby doprowadziła do końca swoje ziemskie porachunki. Nasza bohaterka to czterdziestoletnia, znużona życiem kobieta, jakich wiele dziś w Budapeszcie.
Lajos Parti Nagy
Pisarz, poeta,tłumacz. Urodził się w 1953 roku Szekszárd. W 1977 roku ukończył Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Pécs na wydziale hungarystyczno-historycznym. Pracował najpierw jako bibliotekarz, potem został redaktorem pisma “Jelenkor”. Od 1986 roku jest pisarzem niezależnym. Pierwsze jego wiersze zostały opublikowane w 1971 roku. Do początku lat dziewięćdziesiątych pisał tylko wiersze. Dopiero później ukazały się też jego zbiory nowel, opowiadań oraz słuchowiska i dramaty.
Ibusar
Akcja rozgrywa się w poczekalni stacji kolejowej prowincjonalnego miasteczka Ibusár.
Pracująca w kasie biletowej Jolanta, mniej więcej czterdziestoletnia kobieta, mieszka z Anną w Ibusár. Jola przygotowuje się do tego, by zostać pisarką. To, co pisze, regularnie wysyła do wydawnictwa “Magyar Boldog” z nadzieją na publikację. Anna wierzy, że kiedyś ją docenią. Właśnie Jola czyta ze skoroszytu swoje nowe dzieło, operetkę. Podczas czytania sztuka jakby ożywa, przenosi się na scenę – Anna zmienia się w narratora- akcja operetki stapia się z rzeczywistością miasteczka Ibusár. Jola żyje w świecie operetki, a w swoich marzeniach jest Amálią, główną bohaterką dzieła.
György Spiró
Pisarz, tłumacz. Urodził się w 1946 roku w Budapeszcie. Dyplom uzyskał na uniwersytecie ELTE w Budapeszcie na kierunku filologii węgierskiej, rosyjskiej, serbskiej i chorwackiej. Poza tym jest tez magistrem socjologii. Od 1978 roku uczy na ELTE w katedrze Literatury Światowej i Estetyki. Pracował jako dramaturg najpierw w Teatrze Narodowym w Budapeszcie, potem w Csiky Gergely Színház w Kaposvár. Dyrektor Teatru Szigligeti, wykładowca Wyższej szkoły Sztuki Teatralnej i Filmowej. Większość jego sztuk znana jest i wystawiana w całej Europie.
Kwartet
Parę emerytów, mieszkających na jednym z miejskich osiedli, pewnego dnia odwiedza nieznajomy mężczyzna. Twierdzi, że uratowali mu życie, przez nich wrócił do domu, z Ameryki. Mężczyzna, do którego przyszedł powiedział mu kiedyś, że lepiej będzie jak zniknie, bo jest na “liście”. Nigdy bliżej się nie poznali, grywali tyko czasem w piłkę nożną. Z tego powodu szczególnie jest wdzięczny za pomoc. Teraz po wielu latach chce mu za to podziękować.
Kornél Hamvai
Urodził się w 1969 roku. Dramatopisarz i powieściopisarz, tłumacz literatury. Ukończył filologię angielską na Uniwersytecie im. Loránda Eötvösa w Budapeszcie. Od 2003 roku dramaturg Węgierskiego Teatru Narodowego. Za swoją debiutancką powieść Márton Partjelző fázik (Sędzia liniowy Márton marznie) otrzymał nagrodę Sandora Brody`ego. Jedna z jego sztuk teatralnych, Hóhérok hava (Miesiąc katów), doczekała się prezentacji na wielu zagranicznych scenach, w 2005 roku miała premierę w Waszyngtonie.
Miesiąc katów
Sztuka ma charakter eklektyczny i groteskowy. To zbiór scen, który choć pozbawiony jakiejkolwiek tradycyjnej czy rodzajowej dramatycznej struktury, posiada wielką sceniczną siłę. Akcja rozgrywa się we podczas krwawej Rewolucji Francuskiej i opowiada o losach kata, uwikłanego w historię.
***
Wszystkie opracowania przekładów poezji, prozy i dramatu węgierskiego znajdziecie pod tagami literatura węgierska oraz polskie przekłady.